PMS

PMS, oftewel premenstrueel syndroom, is voor zeer veel vrouwen een herkenbare klacht. Ruim 10% tot 90% van alle vruchtbare vrouwen heeft last van een vorm van premenstrueel syndroom. Bijna iedere vrouw heeft dus, in meer of mindere mate, last van klachten voor en/of tijdens de menstruatie. PMS beïnvloedt voor veel vrouwen hun stemming voor en tijdens de menstruatie. PMS is een veelvoorkomend probleem, maar wordt in veel gevallen ook niet erkend.

De term premenstrueel syndroom werd voor het eerst gebruikt in 1931. Bij dit syndroom vinden er klachten plaats tijdens de tweede helft van de menstruele cyclus, met name voordat de menstruatie begint. Het premenstrueel syndroom is dus voor de meeste vrouwen een probleem dat iedere maand weer terugkomt. Een kenmerk van PMS is dat de symptomen ook weer verdwijnen na de menstruatie en de vrouw dan ongeveer zeven dagen geen klachten heeft.

Uit onderzoek is gebleken dat een zeer groot deel van de menstruerende vrouwen en meisjes met het premenstrueel syndroom kampt. Maar 5% van de vrouwen heeft er geen last van, terwijl er ook vrouwen zijn voor wie de klachten een echte handicap vormen. Er zijn dus zowel vrouwen die lichte klachten ervaren, als vrouwen bij wie de klachten zoveel hinder veroorzaken dat ze hun leven niet meer goed kunnen leiden.

De symptomen van PMS

De symptomen worden verdeeld in lichamelijke klachten, emotionele klachten en gedragsklachten. PMS kan een vrouw dus belemmeren op veel verschillende manieren. Vaak wordt gedacht dat het alleen om stemmingsproblemen gaat.
Dit is niet waar: er zijn ook veel lichamelijke symptomen die de kop op kunnen steken.

Lichamelijke klachten:
• Opgezwollen en/of pijnlijke borsten, knobbels in de borsten
• Opgeblazen gevoel in de buik
• Oedeem (vochtophopingen) in handen en voeten
• Gewichtstoename (onder meer door het vasthouden van vocht in het lichaam)
• Gewrichtspijn
• Spierpijn
• Hoofdpijn (menstruele migraine)
• Lage rugpijn
• Buikpijn
• Maagpijn
• Acne, huidproblemen
• Duizeligheid

Emotionele klachten:
• Prikkelbaarheid
• Angst en/of paniek
• Gespannenheid
• Minder zelfcontrole
• Somber gevoel
• Boosheid en agressiviteit
• Huilbuien
• Slaapproblemen
• Stemmingswisselingen

Gedragsklachten:
• Concentratiestoornissen, geheugenproblemen
• Lusteloosheid en vermoeidheid
• Sociale activiteit vermijden, zich terugtrekken, minder interesse in activiteiten
• Verandering in libido (zin in seks)
• Trek in zoet eten

De PMS symptomen lopen dus erg uiteen, en kunnen het leven van een vrouw flink beïnvloeden. Bij vrouwen die andere aandoeningen hebben, bijvoorbeeld epilepsie of astma, kan het premenstrueel syndroom ervoor zorgen dat deze aandoeningen zich de kop op gaan steken(1).

Dysforisch premenstrueel syndroom

Sommige vrouwen hebben de PMS klachten in zo’n ernstige mate, dat het hun leven ernstig beïnvloedt. Deze vrouwen zijn bijvoorbeeld ernstig depressief voor of tijdens de menstruatie. Dit heet het dysforisch premenstrueel syndroom (oftewel PMDD, Premenstrual Dysphoric Disorder), een ernstige vorm van PMS.

Dit syndroom kent de volgende symptomen:
• Ernstige emotionele klachten: depressie, angst
• Concentratiestoornissen
• Slaapstoornissen
• Ernstige vermoeidheid
• Geen of te veel eetlust
• Hoofdpijn
• Gespannen borsten

PMDD onderscheidt zich van PMS doordat bij PMDD de ernstige, emotionele klachten de boventoon voeren. Vrouwen en meisjes met PMDD kunnen zwaar depressief worden, of andere ernstige emotionele klachten hebben.

Vrouwen en meisjes met PMS en PMDD stuiten vaak op veel onbegrip. Vrienden en familie, maar ook artsen, gaan ervan uit dat het ‘erbij hoort’. Hierdoor worden veel vrouwen met (heftige) klachten niet serieus genomen, terwijl dit juist belangrijk is voor een goede aanpak van de klachten.

Wie kan het premenstrueel syndroom krijgen?

Iedere menstruerende, vruchtbare vrouw kan het premenstrueel syndroom hebben of later ontwikkelen. Er zijn geen speciale risicofactoren voor het ontwikkelen van premenstrueel syndroom. De klachten kunnen al bij de eerste menstruatie ontstaan, maar ook als de vrouw ouder wordt. Bij vrouwen van 30 jaar en ouder, en vrouwen die kinderen hebben gekregen, ontstaan of verergeren de klachten vaak (1). Dit gebeurt vaak ook als de vrouw de overgang nadert.

Voordat de overgang zichzelf inzet, is er namelijk sprake van een disbalans in de hormoonhuishouding. Deze periode wordt ook wel de perimenopauze genoemd. De klachten verdwijnen wanneer de menstruatiecyclus stopt. Bijvoorbeeld in de overgang, maar
ook als de eierstokken weg worden gehaald, of als de menstruatiecyclus met medicatie wordt onderdrukt. Ook als de cyclus maar tijdelijk onderbroken wordt, bijvoorbeeld bij een zwangerschap en het geven van borstvoeding, zullen de klachten stoppen.

De tips in dit artikel zijn in de eerste plaats geschreven voor gezonde volwassenen. Neem bij twijfel over je gezondheid altijd contact op met je huisarts.

Oorzaken van PMS

Helaas is PMS (en ook PMDD) een van de vele aandoeningen waarbij nog geen concrete oorzaak is vastgesteld binnen de reguliere geneeskunde. Wel zijn er enkele ideeën over hoe het syndroom veroorzaakt wordt, en welke zaken mee kunnen spelen bij het ontstaan van het premenstrueel syndroom.

Hormonen

Gedurende de menstruatiecyclus vinden er veel hormoonschommelingen plaats in het lichaam van de vrouw. De hormonen oestrogeen en progesteron schommelen sterk, en zijn dan ook verantwoordelijk voor de klachten die op kunnen treden voor en tijdens de menstruatie. Het is danook logisch dat de klachten stoppen, wanneer de eierstokken stoppen met functioneren of
verwijderd worden. De eierstokken produceren deze hormonen immers.

Uit onderzoek is gebleken dat het premenstrueel syndroom optreedt wanneer het lichaam veel van het hormoon progesteron bevat. Dit is met name in de week na de eisprong. In de periode tussen eisprong en menstruatie maakt je lichaam dit progesteron aan. Progesteron zorgt ervoor dat je borsten gespannen worden, je buik opgezet en je gaat vocht vasthouden. Vrouwen met
premenstrueel syndroom zijn waarschijnlijk gevoeliger voor progesteron (1).

Stress en psychische factoren

Stress en mentale problemen lijken een kleine invloed te hebben op de klachten. Ook problemen in de omgeving van de vrouw zoals armoede, depressie, relatieproblemen of geldproblemen kunnen klachten negatief beïnvloeden.

Sommige vrouwen met PMS hebben een verleden met lichamelijk of seksueel geweld. Deze ervaringen kunnen een grote invloed hebben op hoe vrouwen hun klachten beleven.

Soms worden ook psychische aandoeningen aangezien voor PMS. Deze zijn echter de hele maand aanwezig, en niet enkel tijdens de menstruatie. (5).

Allergie en voeding

Uit sommige studies is gebleken dat bepaalde voedingsmiddelen een negatieve werking hebben op de klachten. Het gaat dan met name om cafeïne, alcohol en chocolade. Het nuttigen van deze voedingsmiddelen kan leiden tot een verergering van de klachten. Ook roken, niet bewegen, vet eten, zout eten en pittig eten kan ongunstig werken op PMSklachten (5).

Genetische invloed

Er zijn tweelingstudies gedaan met betrekking tot het premenstrueel syndroom. Hieruit is gebleken dat eeneiige tweelingen bijna altijd beiden PMS klachten hebben. Ook twee-eiige tweelingen en zussen hebben vaker beide het premenstrueel syndroom. Dochters van vrouwen met premenstrueel syndroom hebben vaak zelf ook PMS. Hieruit blijkt dat er ook een erfelijke factor kan meespelen.

Aangeleerd gedrag

Hiernaast kan er in sommige gevallen ook sprake zijn van aangeleerd gedrag. Meisjes en vrouwen krijgen te horen dat de menstruatie nu eenmaal vervelend is. Ze verwachten dus een vervelende ervaring, en zullen onbewust alerter zijn op hun lichaam en gevoelens tijdens deze periode.

 Neurotransmitters

De leidende theorie op dit moment is dat het premenstrueel syndroom veroorzaakt wordt door een tekort aan de neurotransmitters gamma-aminoboterzuur en serotonine.

Neurotransmitters zijn de boodschapperstoffen van het zenuwstelsel en de hersenen. Deze stoffen zorgen ervoor dat informatie van de ene zenuw naar de andere overgedragen kan worden.

Serotonine is een van de belangrijkste neurotransmitters en is verantwoordelijk voor de stemming, het regelen van de eetlust en het reguleren van angst.

Gamma-aminoboterzuur (GABA) heeft een remmende werking op het zenuwstelsel. GABA is een natuurlijke rustgever en zorgt voor het verminderen van angst-impulsen.

Premenstrueel syndroom in de reguliere geneeskunde

Er is geen specifieke test voor het vaststellen van premenstrueel syndroom. De arts zal naar het verhaal van de vrouw luisteren, wanneer deze al naar de dokter gaat. Er gaat namelijk maar een klein deel van de vrouwen en meisjes naar de dokter met hun klachten.

Er is geen bloedonderzoek om premenstrueel syndroom vast te stellen. De enige manier om premenstrueel syndroom vast te stellen is het bijhouden van de klachten, bijvoorbeeld in een speciale PMS-kalender. Je kunt dan zien wanneer de klachten aanwezig zijn, en of ze dus gebonden zijn aan de cyclus. Veel gynaecologen raden aan om deze kalender gedurende twee
menstruatiecycli in te vullen. Zo kan de diagnose PMS worden gesteld, wanneer de klachten overeenkomen met de menstruatieperiode (5).

Omdat er nog geen concrete oorzaak is gevonden van het premenstrueel syndroom, zijn er veel soorten behandelingen beschikbaar. Niet alles werkt of is geschikt voor iedere vrouw. In veel gevallen is er dus sprake van uitproberen wat werkt.

Medicatie

Medicatie voor premenstrueel syndroom wordt niet snel voorgeschreven, tenzij er sprake is van een ernstige vorm van PMS. Denk dan aan diuretica (vochtafdrijvende plaspillen) tegen extreme vochtophopingen. Bij ernstige pijnklachten worden soms pijnstillers voorgeschreven, of middelen tegen migraineaanvallen bij ernstige hoofdpijn (menstruele migraine).

Bij heftige emotionele symptomen worden soms anti-depressiva voorgeschreven. Bij PMSklachten gebruik je de antidepressiva alleen tijdens de week voor de menstruatie, en tijdens de menstruatie. Het nadeel is dat antidepressiva veel bijwerkingen hebben, zoals slapeloosheid, vermoeidheid, duizeligheid en problemen met het libido (zin in seks) (1).

Een behandeling met medicijnen wordt niet vaak toegepast: er is vaak sprake van bijwerkingen. Veel van deze middelen mogen niet samen met andere medicijnen en supplementen gebruikt worden (5).

Hormonale behandeling

Het is ook mogelijk om premenstrueel syndroom te behandelen met hormonen. Sommige vrouwen hebben baat bij het doorslikken van de pil, zodat ze niet meer menstrueren. Voor andere vrouwen werkt een spiraal of onderhuids implantaat (Implanon, een staafje in de arm) beter. De implantaten zijn bewezen doeltreffend gebleken voor PMS-klachten. Ook zijn er hormoonspiraaltjes op de markt, en zijn er tegenwoordig verschillende soorten anticonceptiepillen beschikbaar. Iedere vrouw reageert echter anders op anticonceptiemiddelen. (5).

Anticonceptiepillen met het hormoon drosperidon zorgen ervoor dat je geen vocht vasthoudt, en een kortere stopweek hebt (1).

Er zijn ook injecties beschikbaar met LHRH-agonisten: medicijnen die de werking van de eierstokken remmen. Het lichaam maakt dan geen oestrogeen en progesteron meer aan. Er is geen menstruatie meer, en dus ook geen klachten. De injectie werkt 1 tot 3 maanden. Deze medicijnen hebben helaas wel bijwerkingen, en kunnen op lange termijn zorgen voor botontkalking en hart- en vaatziekten (1).

Daarnaast is het ook mogelijk om progesteron te slikken. Er is dan geen eisprong. Deze pillen hebben vaak wel bijwerkingen, zoals tussentijds bloedverlies en een vette huid (5). In de meeste gevallen zal gekozen worden voor hormonale anticonceptie.

Operatieve behandeling

Bij vrouwen die geen kinderwens meer hebben, kunnen soms de eierstokken en baarmoeder verwijderd worden. Dit zorgt ervoor dat de vrouw geen cyclus meer heeft: ze raakt immers meteen in de overgang en zal niet meer vruchtbaar zijn of menstrueren. Dit is een zware, ingrijpende (buik)operatie, die over het algemeen niet wordt uitgevoerd bij jonge vrouwen. Jong in de
overgang komen is namelijk niet goed voor je gezondheid en levensverwachting. Bovendien zul je zonder baarmoeder en/of eierstokken nooit meer zwanger kunnen worden (1).

Natuurlijke behandeling

Omdat de reguliere geneeskunde geen duidelijke oplossing heeft voor PMS symptomen, en veel vrouwen zich niet serieus genomen voelen, wenden veel dames zich tot een alternatieve behandeling van hun klachten. Gelukkig is er winst te behalen met de juiste supplementen en een goede voeding.

Ook zijn er veel vrouwen die liever geen hormonen nemen, of deze niet mogen slikken. Deze vrouwen mogen bijvoorbeeld niet aan de anticonceptiepil. Voor deze vrouwen zijn supplementen een goede uitkomst.

Vaak is er bij PMS sprake van een disbalans in de hormoonhuishouding. De drie geslachtshormonen (oestrogeen, testosteron en progesteron) zijn namelijk van invloed op de cyclus. Een disbalans in deze hormonen kan leiden tot de bekende PMS-klachten. Supplementen zijn dus vooral bedoeld om de eigen hormoonhuishouding weer in balans te brengen.

Het is dus goed om de HPG-as te balanceren. HPG staat voor Hypothalamus – Pituitary – Gonaden (geslachtsklieren). Dit kan door middel van de supplementen Adreno Balance of Gland Hypofyse. Je kunt deze supplementen ondersteunen met Femacare en Cerebro Mega.

Vitaminen en supplementen

Er zijn verschillende supplementen die gunstig kunnen werken voor PMS klachten. Vooral vitamine E (tocoferol) en visolie werken gunstig tijdens de menstruatie.

Ook krillolie (in de vorm van Cerebro-Mega) blijkt zeer effectief te zijn bij het premenstrueel syndroom. Krillolie en visolie stimuleren de aanmaak van prostaglandines: hormonen die op verschillende plekken in het lichaam een belangrijke functie hebben in de regulering van het lichaam (4). Krillolie stimuleert de aanmaak van specifieke prostaglandinen die onder meer het gespannen gevoel in de borsten verminderen.

Omega 3 vetzuren (visolie) verminderen menstruatiepijn. Het innemen van een goed Omega 3 supplement is dus altijd gunstig tijdens de menstruatie.

Het supplement teunisbloemolie is ook een bron van goede vetten. Teunisbloemolie bevat namelijk veel gammalinoleenzuur (GLA). Dit is een onverzadigd vetzuur dat in het lichaam wordt gevormd. Dit GLA heeft een gunstige werking op de menstruatiecyclus en zorgt voor een goede geestelijke balans.

Ook vitamine B6 wordt al lange tijd gebruikt voor PMS klachten. Veel vrouwen ervaren een verlichting van hun klachten bij het nemen van vitamine B6. Met name bij gebruik van de anticonceptiepil is het belangrijk om voldoende vitamine B6 te nemen. Vitamine B6 zit in eieren, vis en vlees, maar is ook verkrijgbaar als supplement. Een te veel aan vitamine B6 kan gevaarlijk
zijn, dus laat je altijd adviseren door een expert.

Het kan ook helpen om de dagelijkse calciuminname te verhogen tijdens de menstruatie. Calcium zou een gunstig effect hebben op veel symptomen van PMS. Volgens een studie helpt calcium tegen de depressie en angst die op kan treden bij het premenstrueel syndroom. (2).

Het mineraal magnesium werkt in het lichaam nauw samen met calcium en vitamine D. Magnesium kan stress-verminderend werken en helpt de spieren ontspannen. Magnesium wordt gevonden in chocola. Af en toe een stukje chocola is gelukkig dus nog niet zo slecht!

Ook het middel maca kan werken bij hormonale problemen, zoals het premenstrueel syndroom. Maca is een plant die groeit in het Andes-gebergte. Maca staat erom bekend een positief effect te hebben op de hormoonhuishouding. Maca wordt dan ook al vele jaren gebruikt voor problemen met het libido, de overgang en rondom de menstruatie. Maca staat erom bekend de hormoonbalans te verbeteren en zo de klachten te verminderen.

Voeding en de menstruatie

Voeding is, zeker voor een menstruerende vrouw, zeer belangrijk. Veel vrouwen hebben last van eetbuien, waarbij er grote hoeveelheden ongezond eten gegeten worden. Dit is niet bevorderlijk voor de klachten, en kan ze zelfs erger maken. Een goede voeding kan de klachten helpen te verlichten.

Eetregels tijdens de menstruatie:
• Vermijd grote schommelingen in de suikerspiegel: eet om de drie tot vier uur een kleine maaltijd. Zo vermijd je eetbuien.
• Vermijd cafeïne en alcohol
• Vermijd pittig en gekruid eten
• Vermijd teveel (keuken)zout, wanneer je last hebt van vochtophopingen
• Eet minder suiker en maaltijden met snelle koolhydraten
• Eet minder snoep, koek, taart en andere zoetigheden
• Pas op verborgen suikers, bijvoorbeeld in sauzen, soepen, vleeswaren en pakjes
• Eet vette vis om genoeg omega 3 vetzuren binnen te krijgen

Leefstijl

Veel vrouwen vinden het lastig om te bewegen tijdens hun menstruatie. Uit studies is echter wel gebleken dat vrouwen die regelmatig bewegen minder last hebben van hoofdpijn en angst. Tijdens de menstruatie is het belangrijk om goed naar je lichaam te luisteren en rustige activiteiten te kiezen. Denk dan aan fietsen, wandelen, zwemmen of yoga. Uit onderzoek is gebleken dat met name yoga een meetbaar effect heeft op PMS klachten, en dan met name op depressieve gevoelens, spanning en de bloeddruk (3).

Let hiernaast op wat je om je heen gebruikt. Sommige producten bevatten xeno-oestrogenen, dit zijn stoffen die op oestrogeen lijken. Deze stoffen kunnen je hormoonbalans verstoren. Xenooestrogenen zitten onder meer in cosmetica, plastic producten (BPA-weekmakers), schoonmaakmiddelen of medicijnen.

Ook ontspanning is erg belangrijk. Stress kan PMS namelijk verergeren. Probeer regelmatig te ontstressen, door bijvoorbeeld te mediteren of ontspanningsoefeningen te doen. Praat met gevoelens met je naasten, zodat je niets opkropt en je emoties kwijt kunt. Uit onderzoek is gebleken dat ook onverwerkte emoties namelijk zijn aandeel hebben in het ontstaan of ernstiger worden van de klachten.

Kort samengevat is het premenstrueel syndroom een vervelende aandoening, waar de meeste vrouwen wel eens mee te maken krijgen. De reguliere geneeskunde heeft nog geen concrete oorzaak gevonden voor het ontstaan van PMS. Vaak worden anticonceptiemiddelen gezien als de oplossing voor de PMS-klachten. Het is echter beter om het probleem bij de oorzaak aan te pakken: een verstoring in je hormonale balans. Deze verstoring kun je oplossen door gezond eten, voldoende bewegen, stress te vermijden en het gebruik van de juiste supplementen.

Bronnen:

1. https://www.degynaecoloog.nl/onderwerpen/premenstrueel-syndroom-pms/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6422848/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30712751
4. https://nl.wikipedia.org/wiki/Prostaglandinen
5. https://richtlijnendatabase.nl/gerelateerde_documenten/f/4622/Patientenbrochure%20Premenstrueel%20syndroom%20(1999).pdf
6. http://ericvanschijndel.nl/web/academie/1318236809/Academie-NL